Ο πίνακας Man with a Glass of Wine, αποτελεί ένα από τα ξεχωριστά “Modigliani” πορτρέτα, και αναδεικνύει την ιδιαίτερη προσωπική τεχνοτροπία που διαμόρφωσε ο Amedeo Modigliani, μέσα στη σύντομη και τραγική ζωή του, προσπαθώντας να ανακαλύψει εκ νέου την κλασική προσωπογραφία.
ΟAmedeo Modigliani (1884-1920) ήταν Ιταλός ζωγράφος και γλύπτης, και ένα από τα πιο σημαντικά καλλιτεχνικά πρόσωπα του 20ου αιώνα. Ξεκίνησε τις σπουδές του στις Καλές Τέχνες στην Ιταλία, πριν μετακομίσει στο Παρίσι το 1906 και εγκατασταθεί μόνιμα στη γαλλική πρωτεύουσα το 1909. Δεν συνδέθηκε στενά με κάποια συγκεκριμένη ομάδα καλλιτεχνών ή κάποιο κίνημα, αλλά δημιούργησε το προσωπικό του καλλιτεχνικό ύφος. Το ζωγραφικό του έργο, που αποτελείται κυρίως από πορτρέτα και γυμνά, χαρακτηρίζεται από ασύμμετρες συνθέσεις, επιμήκεις μορφές και απλή αλλά μνημειώδη χρήση της γραμμής.
Ο Modigliani άντλησε πολλά στοιχεία από τον Toulouse-Lautrec, τους Φωβ, τον Κυβισμό και την αφρικανική γλυπτική, ιδιαίτερα όμως επηρεάστηκε από τους μετα-ιμπρεσιονιστικούς πίνακες του Paul Cezanne. Το 1909 ο Modigliani συναντήθηκε με τον Ρουμάνο γλύπτη Constantin Brancusi, το έργο του οποίου τον έστρεψε σχεδόν απόλυτα στη γλυπτική. Αναγκάστηκε όμως να την εγκαταλείψει, γιατί η σκόνη από τα υλικά έβλαπτε τους ήδη ασθενικούς πνεύμονές του. Ωστόσο, η εμπειρία του ως γλύπτη είχε θεμελιώδεις συνέπειες στο ζωγραφικό του στυλ, ειδικότερα στην επιμήκυνση των κεφαλιών, τη μακριά μύτη, το μακρύ λαιμό και τα απλοποιημένα χαρακτηριστικά. Μείωσε και σχεδόν εξάλειψε το κιαροσκούρο (τη χρήση των διαβαθμίσεων του φωτός και της σκιάς για την ψευδαίσθηση του όγκου) και πέτυχε μια αίσθηση σταθερότητας με ισχυρά περιγράμματα.
Ο ζωγράφος τοποθετεί το ένα ποτήρι από τη μεριά του ίδιου, ίσως γιατί είναι εκείνος που συνομιλεί με τον μελαγχολικό άνδρα και έχει ήδη αδειάσει το ποτήρι του.
Ο Modigliani έμαθε να αποδίδει με λιτότητα τις συνθέσεις του και να εναρμονίζει τα χρώματά του. Τα φόντα πολλών έργων του θυμίζουν ακριβώς τα φόντα του Cezanne, όπως συμβαίνει στον πίνακα Man with a Glass of Wine (1918, Ιδιωτική Συλλογή). Πίνακες, όπως αυτός, μοιάζουν μοντέρνοι χωρίς όμως να είναι πολύ προκλητικοί, προστατεύοντας την ιδέα της ομορφιάς ακόμα και μέσα από τα παραμορφωμένα χαρακτηριστικά. Σκοπός του καλλιτέχνη ήταν η συντονισμένη και σοβαρή προσπάθειά του να ανακαλύψει εκ νέου την κλασική προσωπογραφία στη σύγχρονη εποχή. Σχεδιάζει, λοιπόν, το πορτρέτο φίλου του σε ένα μπιστρό, με μαλακά, σχεδόν βελούδινα χρώματα, που περιβάλλουν το μακρύ και δυναμικό σχήμα του σώματος. Τα μυστηριώδη μάτια αντιπροσωπεύουν τα ανθρώπινα πάθη και τα συναισθήματα που τον βασανίζουν. Πάνω στο τραπέζι είναι τοποθετημένο ένα μπουκάλι με κρασί που καταναλώνεται από δύο άτομα, όπως δηλώνει ο αριθμός των ποτηριών. Ο ζωγράφος τοποθετεί το ένα ποτήρι από τη μεριά του ίδιου, ίσως γιατί είναι εκείνος που συνομιλεί με τον μελαγχολικό άνδρα και έχει ήδη αδειάσει το ποτήρι του. Είτε ίσως γιατί προσκαλεί τον θεατή να αποτελέσει την παρέα του πρωταγωνιστή, να μοιραστεί τις σκέψεις και τους λόγους για τους οποίους αξίζει -ή πιστεύει ότι αξίζει- να ανοίξει κανείς ένα μπουκάλι.
Ο Modigliani έπινε πολύ και ήλπιζε ότι με τις καταχρήσεις θα κατάφερνε να κρύψει την εξασθένιση του οργανισμού του. Υπέφερε από φυματίωση και πιστεύεται ότι ο αυτοεπιβαλλόμενος μετασχηματισμός του σε φτωχό καλλιτέχνη ήταν μία προσπάθεια να συγκαλύψει πόσο άρρωστος ήταν πραγματικά. Ο Modigliani κυριολεκτικά μεταμορφωνόταν υπό την επήρεια του αλκοόλ και των ναρκωτικών και αποκάλυπτε ιδιαίτερα βίαιες και σκληρές πτυχές της προσωπικότητάς του. Το ψευδώνυμο Modi, που απέκτησε αφού μετακόμισε στο Παρίσι, δεν έμοιαζε τυχαίο, καθώς συνδέθηκε με τη γαλλική λέξη “maudit”, που σημαίνει “καταραμένος”. Ο θρύλος της ταραγμένης ζωής αυτού του όμορφου, φιλάσθενου και συχνά μεθυσμένου ή μαστουρωμένου εκκεντρικού καλλιτέχνη, που πέθανε πρόωρα σε ηλικία 35 μόλις ετών, επισκίαζε συχνά το σημαντικό καλλιτεχνικό του επίτευγμα. Στη σύντομη ζωή του, όμως, εμπνεύστηκε από τους καλλιτέχνες του παρελθόντος και διαμόρφωσε μία τελείως πρωτότυπη και προσωπική τεχνοτροπία, δημιουργώντας τα ξεχωριστά “Modigliani” πρόσωπα με τα κενά, αλλά γεμάτα συγκινητικό περιεχόμενο, μάτια.
Πηγές:
https://www.wikiart.org/en/amedeo-modigliani/man-with-a-glass-of-wine
Ρηντ, Χ. κ.ά. (1986). Λεξικό Εικαστικών Τεχνών. Αθήνα: Υποδομή.
Τόμος 11: Μοντιλιάνι στο Art Gallery (2003). DeAgostini Hellas
Η Κωνσταντίνα Πατσιαλού είναι Εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση. Σπούδασε Γραφιστική στο ΤΕΙ Αθήνας και Παιδαγωγικά στην ΑΣΠΑΙΤΕ Πάτρας. Είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στις «Γραφικές Τέχνες – Πολυμέσα» της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών του Ε.Α.Π. Η Διπλωματική της εργασία με θέμα «Η επιλογή του χρώματος στη διαδικασία προώθησης ενός προϊόντος» την οδήγησε στη μελέτη του κόσμου των χρωμάτων, και στον τρόπο με τον οποίο αυτά χρησιμοποιούνται από σχεδιαστές και καλλιτέχνες, για να μεταδώσουν μηνύματα και να αποδώσουν ερμηνείες. Από τη “συνομιλία” της με τους δημιουργούς προέκυψαν ιστορίες που περιγράφουν πληθώρα σημαινομένων. Έτσι ξεκίνησε, και συνεχίζει, να γράφει όσα αφηγούνται οι εικόνες, που είναι πολλά περισσότερα από το προφανές.